Το οικολογικό αποτύπωμα της τροφής μας
Η συσκευασία των τροφίμων αντί να γίνεται πιο φιλική προς το περιβάλλον γίνεται ακόμη πιο εχθρική
Στις 18.12.2009 λήγει, με σαφέστατη αποτυχία, η πολυδιαφημισμένη Διάσκεψη για το Κλίμα στη Δανία, αλλά στη Δανία του Νότου (Ελλάδα) δεν πρέπει να μας νοιάζει το κλίμα (και το κοντόφθαλμο εμπόριο ρύπων) αλλά το στραβό μας το κλήμα που το κατατρώει ο οικολογικός μας στραβισμός σχετικά με τη διαχείριση των απορριμμάτων. Σήμερα, οι επιστήμες των τροφίμων έχουν καταργήσει τις εποχές. Οι καταναλωτές έχουμε προσαρμόσει ανάλογα τις απαιτήσεις μας: φράουλες και ντομάτες στην καρδιά του χειμώνα και λάχανα στην καρδιά του καλοκαιριού. Για να ικανοποιηθούν αυτές οι («τεχνητές») ανάγκες μας, στην τεχνολογία των τροφίμων ήταν απαραίτητο να σχεδιαστούν νέα υλικά συσκευασίας που θα επιτρέπουν τη μετακίνηση των τροφίμων σε μεγάλες αποστάσεις. Για την κατασκευή του κάθε υλικού συσκευασίας απαιτείται ενέργεια και άρα κατανάλωση πετρελαίου. Σήμερα έχουμε πλήρη στοιχεία για κάθε υλικό συσκευασίας όπου η ενέργεια παραγωγής του κάθε υλικού έχει συσχετισθεί με κατανάλωση ισοδύναμου ποσού πετρελαίου, αν και η ενέργεια αυτή μπορεί να προέρχεται και από άλλες πηγές. Το πιο ενεργοβόρο υλικό είναι το αλουμίνιο με 8,8 τόνους ισοδύναμου πετρελαίου ανά κιλό προϊόντος, ενώ το πιο φιλικό προς το περιβάλλον είναι το γυαλί με μόλις 0,5 τόνο ισοδύναμου πετρελαίου.
Τα παραπάνω δεδομένα είναι λίγο πολύ γνωστά αλλά το οξύμωρο σήμερα είναι τούτο: παρά την ύπαρξη αυτών των δεδομένων, η συσκευασία των τροφίμων αντί να γίνεται πιο φιλική προς το περιβάλλον γίνεται ακόμη πιο ογκώδης, ακόμη πιο δαπανηρή, ακόμη πιο εχθρική σε ισοδύναμο CΟ2.
Σήμερα, στην Ελλάδα με την τόση μικρή περιβαλλοντική αγωγή που έχουμε ως καταναλωτές και την ανύπαρκτη πολιτική βούληση εκ μέρους της πολιτείας για ορθή διαχείριση των απορριμμάτων, οι εταιρείες παραγωγής και εμπορίας τροφίμων έχουν μπροστά τους... πεδίον δόξης λαμπρόν! Στα πλαίσιο της λεγόμενης κοινωνικής εταιρικής ευθύνης θα μπορούσαν και να μειώσουν τα υλικά συσκευασίας ανά μονάδα μάζας τροφίμου αλλά και να διαπαιδαγωγούν τους λιλιπούτειους καταναλωτές για ανακύκλωση και άλλες οικολογικές δράσεις. Η συσκευασία αρκετών προϊόντων για παιδιά μπορεί να αξιοποιηθεί ως βιβλίο και μέσα από αυτή να «περνάμε» μηνύματα στα παιδιά. Μηνύματα διατροφικά και περιβαλλοντικά. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε και να παράγουμε πιο φιλικά προς το περιβάλλον τρόφιμα αλλά και να εκπαιδεύσουμε τους πελάτες μας.
Η βιομηχανία των τροφίμων πρέπει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων! Οπως προσπαθεί σε παγκόσμια κλίμακα να μειώσει τα ποσά του νερού που χρησιμοποιεί στην παραγωγή, ανάλογη προσπάθεια πρέπει να γίνει για να μειωθούν και τα υλικά συσκευασίας. Διότι αυτό που γίνεται σήμερα, με τα τόσο πολλά κουτάκια, μεμβράνες, χαρτόνια, πλαστικές θήκες που έχουν τα τρόφιμα, είναι κατασπατάληση πόρων αλλά και αύξηση του κόστους παραγωγής.
Και η τελευταία πράξη της περιβαλλοντικής ανοησίας γίνεται στο checkout: τα βάζουμε ως καταναλωτές όλα αυτά σε μια πλαστική σακούλα «φιλική προς το περιβάλλον» και (νομίζουμε ότι) κάναμε το καθήκον μας! Αυτή η σακούλα όμως θα θαφτεί σε ένα ΧΥΤΑ ή ΧΑΔΑ και δεν θα έχει πρόσβαση σε φως και οξυγόνο, άρα δεν θα βιοδιασπασθεί... ποτέ. Μήπως και η ελληνική πολιτεία πρέπει να πάρει μέτρα κατά της σακούλας αυτής, όπως η γειτονική μας Ιταλία όπου από 1.1.2010 θα απαγορεύεται η χρήση σακούλας που κατασκευάζεται από πετρέλαιο;
Ο κ. Ι. Ζαμπετάκης είναι επίκουρος καθηγητής Χημείας Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
